KIRKAĞAÇ’TAN BİR FEDAKÂRLIK HİKAYESİ: KIRKAĞAÇ’IN GÖNLÜNDEN GÖKLERE BİR TAYYARE..
16.05.2016
KIRKAĞAÇ’TAN BİR FEDAKÂRLIK HİKAYESİ:
KIRKAĞAÇ’IN GÖNLÜNDEN GÖKLERE BİR TAYYARE..
Türk Halkı 1925-35 yılları arasında hava kuvvetlerini güçlendirmek amacıyla Atatürk'ün çağrısıyla başlatılan kampanya çerçevesinde Türk Hava Kurumu’na 300’e yakın uçak bağışlamıştır. Bağış uçaklar için yurdun her yerinden yoğun bir katılım olduğu gibi Kırkağaç ilçe halkı da Türk Hava Kurumuna 1927 yılında bir adet tayyare uçağı bağışında bulunulmuştur.
Bu uçakların en büyük özelliği, tamamının Türk Hava Kurumu vasıtasıyla vatandaşlardan toplanan bağışlarla alınmış olmasıdır. Halkın bağışlarıyla alınan bu uçakların her birinin üzerinde hangi şehir veya ilçenin bağışıyla alındığını belirtmek amacıyla o yerleşim biriminin adı başlangıçta eski yazıyla, Harf Devrimi’nden sonra da yeni harflerle yazılmış bulunmaktaydı. Kırkağaç halkı her türlü imkânsızlığa rağmen havacılık alanındaki gelişmelerin uzağında kalmamıştır. Ülkenin içinde bulunduğu şartlar ve halkın yaşadığı ekonomik sıkıntılar nedeniyle hava kuvvetleri uçak ihtiyaçlarını yeterli miktarlarda karşılayamamıştır. Kahramanlık ve fedakârlığın timsali olan Anadolu halkı ülkenin kalkınmasına ve hava gücünün yapılanması için mücadele vermiştir. Kırkağaç halkı da tüm gücüyle içtenlikle hava kuvvetlerini desteklemenin milli ve dini bir vecibe olduğu bilinciyle bağışta bulunmuştur.
Ülke genelinde gönüllü gençler kumbaralarla kapı kapı dolaşarak 50 milyon liranın toplanmasına katkı sağlamıştır. Ayrıca uçak alımı için tayyare piyangosu çekilişleri düzenlenir. “Uçağı olmayan bir yurt, damı olmayan bir eve benzer” gibi sözlerle kampanyanın önemi vurgulanmış. Havacılığın tanıtılması için ülkenin çeşitli yerlerinde gösteri uçuşları yapılmıştır. Uçuşları izlemeye gelen insanlardan bağış yapmaları istenir. En fazla bağışı yapan il, ilçe, kurum ya da şahısların isimleri, ulusal bayramlarda törenle alınan uçaklara verilir.
Halkın büyük fedakârlıklarla bağış yaptığı tayyareler dönemin dünya standartlarına uygun savaş uçaklarıydı. Bağışlanan 300 uçak şimdinin savaş uçakları olan F-16 ‘sı değerinde uçaklardı.
Kırkağaç Tayyaresi ’ne isim koyma töreni İzmir Havaalanında 1927 yılında yapılır. (Türk Hava Mecmuası 1927 sayfa 881) İsim koyma töreni, uçak bağışında bulunan ve bağışta bulunmak için adeta birbiriyle yarışan fedakâr Kırkağaçlılara verilen bir ziyafet eşliğinde gerçekleşir. Kırkağaç Tayyaresi isim koyma töreninde Kaptan Pilot Celal UZAR’a teşekkür sunulur. Kırkağaç Tayyaresi olarak isimlendirilen uçak Kırkağaç üzerinde bir uçuş gerçekleştirmiştir. Kırkağaç Tayyaresi törenin ardından İzmir’deki bağlı olduğu hava birliğine dönmüştür.
"Kırkağaç Tayyaresinin isim konma gününden güzel bir hatıra."
"Vali Eşref Bey’in huzurunda tayyarelerin ad konma merasimi yapılıyor."
(Kaynak Dr. Ümit Evran, M.Selçuk Satı, Geçmişten Günümüze Kırkağaç, 2013, S. 340)
"Kırkağaç Tayyaresinin fedakâr rakiplerine Tayyare Şubemiz tarafından bir ziyafet veriliyor."
(Kaynak Dr. Ümit Evran, M.Selçuk Satı, Geçmişten Günümüze Kırkağaç, 2013, S. 340)
"Kırkağaç Tayyaresi isim konma töreninden bir hatıra fotoğrafı. "
(Kaynak Dr. Ümit Evran, M.Selçuk Satı, Geçmişten Günümüze Kırkağaç, 2013, S. 340)
"Manisa iline ek olarak diğer bağış yapan ilçeler arasında Akhisar, Demirci, Kırkağaç, Kula, Salihli, Soma ve Turgutlu yer almaktadır."
"Bağışlanan ziynet eşyalarıyla yapılmış Türk Hava Kurumu logosunun fotoğrafı..."
"Büyükbaş hayvanını bağışlayan bir esnaf ve aldığı berat."
Türk Tayyare Cemiyeti'nce 30 Ağustos’larda, bağış yapan il ve ilçelerde uçaklara ad koyma törenleri düzenlenirmiş. 30 Ağustos'ta hangi il ve ilçeler uçak bağışladıysa o uçaklar oraya götürülürmüş. Tayyarelere ad konma merasimlerinde kurdeleyi kesmek için bile yarış olurmuş. O ilin, ilçenin mülki amirine 'kessin' denildiğinde, 'halktan biri kessin' diye bir diyalog gelişir, bunun için bir açık arttırma düzenlendiği bile olurmuş. En yüksek bağışı yapan esnaf ya da kişi, uçağın kurdelesini keser ve hatta ilk uçuşu yapmak da ona nasip olurmuş. Bu törenlerde bile tekrar uçak alınacak kadar para toplandığı olurmuş. İlk 10 yıl içinde 29 uçak alınıyor, Hava Kuvvetleri'ne bağışlanıyor.
"Tayyare bağışının yapıldığı 1928 yılında görevde bulunan Kırkağaç Belediye Başkanımız Çelal İÇÖZ."
"1925-1935 yılları arasında halktan 50 Milyon lira toplanmış."
TAYYARE SİNEMASI
Özel kanunla birçok yerde sinemalar açılır. Adları “Tayyare Sineması” olarak konmuştur. Akhisar da ki “Tayyare Sineması” o zamanlar da yapılmış. Bu sinemaların bağış yapılmış o uçaklarla doğrudan bağı vardır.
Kırkağaç halkının büyük fedakarlıklarla Türk Hava Kurumuna bağışladığı tayyare ile ilgili "Kırkağaç'tan Göklere Bir Tayyare" çalışmamız; Araştırmacı Dr.Tuncay Şen'in katkıları, Araştırmacı Dr. Ümit Evran ve M. Selçuk Satı'nın Geçmişten Günümüze Kırkağaç, 2013 adlı kitabından faydalanılarak hazırlanmıştır.
Kırkağaç Kaymakamı Dr. Mehmet Yeşilbaş: "Kırkağaç Tayyaresinin tarihe ışık tutarak gelecek kuşaklara tanıtılması amacıyla hazırlanan bu çalışmamızda emeği geçen Araştırmacı Dr. Tuncay Şen, Araştırmacı Dr Ümit Evran ve M.Selçuk Satı'ya teşekkür ederim." dedi.
NOT : Kırkağaç’tan bir fedakarlık hikayesi olan Kırkağaç Tayyaresi ile ilgili elinde bilgi, belge ve fotoğraf bulunan kişilerin Kırkağaç Kaymakamlığı ile iletişime geçmesi rica olunur.
KAYNAKÇA:
- Doç. Dr. Nurettin Gülmez,Celal Bayar Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi Yıl : 2013 Cilt :11 Sayı :1
- Celal Uzar Arşivi, Gönüllerden Göklere Kitabı (Hava Kuvvetleri, Kaptan Pilot, tayyareci.com internet sitesi)
- Emekli Hava Yarbay Naci Yıldırımer Arşivi
- Mustafa Kılınç Arşivi (THK Müze ve Paraşüt Kule Amiri/ Basımevi Kısım Şefi, TSK Hava Kuvvetleri)
- Yerel Tarihçi Mustafa Kuzucuk Arşivi
- Kefayettin Öz Arşivi
- Bülent Edalı Arşivi (Akhisar Hava Meydan ve Garnizon Komutanı Hv.Plt.Yrb.)
- Araştırmacı Dr. Tuncay Şen Arşivi
- Araştırmacı Dr. Ümit Evran, M.Selçuk Satı ‘Geçmişten Günümüze Kırkağaç’ 2013, S. 340
